O retoryczności teorii literatury

Data dodania: 30-05-2016 | Autor: Ewelina Dziewońska-Chudy

Zakład Teorii Literatury oraz Pracownia Komparatystyki Kulturowej Akademii im. Jana Długosza Częstochowie przy współpracy z Towarzystwem Literackim im. Adam Mickiewicza w Warszawie
zaprasza 26 września 2016 na seminarium otwarte Retoryczność teorii literatury. O figurach interpretacyjnych dyskursy komparatystyczne.

Pojawiające się wciąż nowe kierunki badań literaturoznawczych, otwierające się wraz z nimi nowe perspektywy badania tekstu literackiego, pozwalają zadać pytanie o generowany przez nie język, którym kształtują one dyskurs literaturoznawczy. Mając świadomość konsekwencji zwrotu lingwistycznego dla badań nad kulturą, który pokazał jak język determinuje sposób rozpoznawania rzeczywistości tekstowej, chcemy przyjrzeć się retoryczności teorii literatury.

Rozumiemy tę pierwszą jako pewną właściwość prowadzenia dyskursu, na który składają się zwroty, styl a także metafory używane w obecnych badaniach literaturoznawczych. Nie tyle chcemy śledzić konkretne figury czy tropy, choć pewnie nie można tego uniknąć przy podejmowanej refleksji, ile zastanowić się nad rolą owej retoryczności w budowaniu koncepcji teoretycznej. Interesuje nas, w jaki sposób język teorii, narzędzia kreowane dzięki używanym metaforom, pozwalają czytać dziś tekst. Czy powstające wraz z kierunkami badań nowe języki naprawdę „coś" przed czytelnikiem odkrywają nowego, czy też jedynie generują nowe sensy, wpisując je w tekst. Tym samym ponownie podejmujemy kwestię, na która zwrócił uwagę jakiś czas temu Andrzej Szahaj, pisząc iż „każda interpretacja jest osadzaniem tekstu w jakimś kontekście i przez to wytworzeniem jego znaczenia, dokonanym dla określonego celu (...) Interpretacja tak jak fakty, są tworami intencjonalnymi wytwarzanymi językowo dla określonych celów pragmatycznych". Po tej wypowiedzi nie chcemy postawić kropkę, ale znak zapytania, podejmując refleksję nad relacjami retoryczności i teorii literatury.

Punktem wyjścia do rozważań chcemy uczynić dwa wydarzenia naukowe, które zostały zainicjowane i są realizowane w Zakładzie Teorii Literatury Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pierwszym jest opublikowana już książka Poza horyzontem Adama Regiewicza oraz przygotowywana przez niego publikacja Kerygmatyczne figury interpretacji, które to pozycje traktowane jako dylogia podejmują się opisania nowej koncepcji lektury, interpretacji i krytyki kerygmatycznej. Drugim jest podjęta przez Artura Żywiołka praca nad opisaniem historii strukturalizmu w Polsce z perspektywy retoryczności, czyli pewnych figur myślowych, interpretacyjnych, którymi ten niezwykle ważny, a dziś nieco lekceważony i zapomniany kierunek, się posługiwał. Choć zakres obu kierunków badań jest odmienny to łączy je właśnie owa perspektywa retoryczności, którą stawiamy niniejszym w centrum.

Całości refleksji towarzyszy duch komparatystyczny, czyli pewnej otwartości transdyscyplinowej, która zwraca uwagę na fakt, że „sposoby kontekstualizacji literatury w poszerzającym się polu dyskursu, kultury ideologii, problemów rasy i płci są odmienne od dawnych modeli studiów literackich prowadzonych w odniesieniu do autorów, zjawisk, okresów i gatunków" jak głosi Raport Bernheimera, postulując tym samym wyjście tychże badań teoretycznych od obszaru wewnątrzliterackiego ku szerokiej przestrzeni badań kulturowych. Proces ten w pewien sposób widoczny właśnie w nowych kierunkach teoretyczno-literackich (humanistyka kognitywna, konstruktywizm, afektywna teoria literatury itp.) upoważnia do wyznaczenia komparatystyce roli spoiwa podejmowanego dyskursu.

Wobec powyższej zarysowanego opis chcielibyśmy zaprosić do dyskusji teoretyków literatury nad niżej wymienionymi zagadnieniami:

• język i styl teorii literatury;
• metafory teoretyczne;
• sposoby egzemplifikacji myśli w szkołach teoretyczno-literackich;
• figury interpretacji tekstu i ich wpływ na interpretację;
• obrazy mentalne teorii literatury;
• zapożyczenia języka innych dyscyplin do teorii literatury;
• nowe szkoły teoretyczne czy nowy język?

Przedstawiony zakres nie rości sobie prawa do kompletności i stanowi jedynie zakres orientacyjny zagadnień, w jakich chcemy podjąć dyskusję.

Zależy nam na obecności przedstawicieli wszystkich środowisk teoretycznoliterackich w Polsce, nie tylko ośrodków silnych kadrowo i posiadających dłuższą tradycję, ale również tych, w których teoria literatury stanowi jedynie niewielki wycinek dyskusji naukowej. Stawiamy na dyskusję panelową, w mniejszym zaś stopniu na sesje referatowe - te stanowić mają jedynie część seminarium. Zapraszamy również wszystkich słuchaczy - to ich głos może okazać się dla nas inspirujący.

dr hab. prof. AJD Adam Regiewicz
dr hab. prof. AJD Artur Żywiołek